Trong cuộc sống, người ta đi tìm kiếm điều gì và tìm
thấy cái gì? Tôi ngẫm nghĩ rất lâu và rút ra một điều rằng chúng ta đi tìm những
thứ khác nhau, nhưng trên con đường đó, chúng ta gặp nhau ở nơi cất giấu sự thật.
Vâng, chúng ta đều tìm thấy sự thật của cuộc sống - những sự thật chúng ta mong
mỏi nhìn thấy, nhưng cũng có thể sợ hãi và trốn tránh. Theo David Richo - một
nhà tâm lý học nổi tiếng người Mỹ thì có 5 điều định sẵn vốn luôn luôn hiện hữu
trong mỗi đời người:
“Mọi thứ đều thay đổi và chấm dứt.
Mọi việc luôn không diễn ra theo kế hoạch.
Cuộc sống không phải luôn công bằng.
Đau khổ là một phần tất yếu của đời sống.
Người khác không luôn luôn yêu thương và trung thành
với chúng ta.
(Trích 5
sự thật không thể thay đổi).
Sự thật, như cách nói của Lech Kaczyński - cố tổng
thống Ba-lan, luôn luôn giải phóng cho con người kể cả sự thật đau đớn nhất. Những
sự thật David Richo nói đến ở trên đều là những sự thật đau đớn. Chúng rất
đúng, đúng một cách phũ phàng, và dường như chúng muốn phủi bỏ hết tất cả những
vẻ đẹp của cuộc sống. Nhìn vào ý nghĩa bề nổi, người ta sẽ có cảm giác chả thiết
sống nữa. Nhưng hãy nhìn và thử lắng chìm trong ý nghĩa bề sâu.
Bạn tìm thấy gì trong những câu nói của David Richo?
Sự thật đầu tiên: Mọi thứ đều thay đổi và
chấm dứt. Tôi thu gọn “mọi thứ” của David Richo vào hai điều lớn của
con người: thời gian sống và tình cảm trong lòng người.
Cuộc sống là những chuyến đi mà trong đó, ta là người
lữ hành di chuyển trên những chặng đường, có những điểm đến khác nhau, và có những
hồi kết.
Chúng ta đứng giữa một không gian bốn chiều mà ở chiều
thứ bốn - thời gian, chúng ta vận động liên tục. Mỗi ngày trôi đi, bạn lớn lên
một chút. Ngày trôi qua, tóc mẹ cha lại bạc đi nhiều. Và Mẹ Tạo hóa không bao
giờ tặng cho những đứa con của Người một sức bền vĩnh cửu. Trong chiều thời
gian, đến một lúc nhất định, ta phải dừng lại mãi mãi. Đó cũng là khi chuyến đi
cuộc đời dừng lại và kết thúc.
Trong cuộc hành trình của riêng mỗi người, ta kết bạn
với những người lữ hành khác. Những mối quan hệ hình thành, cùng với nó là những
lý tưởng, hướng đi chung, những san sẻ và cả những mâu thuẫn. Nhưng lòng người
có thể đổi khác, không ai, kể cả tôi, tự nhận rằng mình không thay lòng đổi dạ
trong suốt một khoảng thời gian dài. Đừng hiểu rằng tôi nói chúng ta dần xấu xa
đi. Chỉ là một khi bạn thấy không thoải mái trong một mối quan hệ nào đó, bạn sẽ
tự động rời bỏ người lữ hành kia, chắc chắn là vậy.
Kỳ thực trong cuộc sống cũng có những điều mang tính
vĩnh hằng, như là niềm tin tôn giáo, tình mẫu tử, niềm đam mê, tình yêu quê
hương đất nước hay nỗi buồn đi suốt cuộc đời của đứa trẻ bị bỏ rơi. Tôi tin là
mỗi người đều có một “hố đen” của mình, nơi cất giữ những giá trị vĩnh cửu.
Nhưng ta vẫn cần phải đối diện với những “thay đổi” và “chấm dứt”. Bởi điều mà
bạn thấy ngày hôm nay không giống với điều bạn chứng kiến trong quá khứ, và tất
nhiên là cả trong tương lai. Đừng mong tìm thấy dấu chân mình trên cát sa mạc.
Đừng mong tìm thấy dấu vân tay mình ở những nơi bạn từng đặt tay. Đừng mong đứng
đúng vị trí ngày trước bạn đã từng đứng. Đừng mong mọi thứ luôn tròn vẹn ở một
trạng thái. Không ai tắm hai lần trên một dòng sông. Thấu hiểu được rằng, lòng
người có thể đổi khác, và tình yêu, niềm tin... có thể chấm dứt, ta sẽ đỡ bất
ngờ và hoang mang khi bị cuộc sống tặng cho một cái tát đau điếng. Tôi không muốn
bị ăn tát rồi tôi mới bừng tỉnh.
David Richo nói: Mọi việc luôn không diễn
ra theo kế hoạch.
Tôi rất thích thú với một nhận định của Einstein
trong thuyết tương đối của ông: Mọi thứ chỉ mang tính tương đối, không
có gì là tuyệt đối. Thật đúng quá, tôi nghĩ, chúng ta không nên đòi hỏi một
sự chính xác tuyệt đối cho những bản kế hoạch cuộc đời. Bởi luôn có những ngoại
cảnh, những điều bất ngờ mà cuộc sống che giấu. Chúng ta không phải là những
nhà tiên tri có khả năng nhìn thấu tương lai. Chúng ta không đoán trước được những
điều xảy đến, cho dù bạn là thiên tài, bạn có sáng suốt hay may mắn thế nào đi
chăng nữa. Những tai nạn hay những món quà bất ngờ luôn có thể xuất hiện trên
con đường đi của bạn. Chúng ta có thể lập trình hoàn hảo một phần mềm, nhưng
trong cuộc sống, chúng ta đều là những “nhà lập trình” thất bại.
Dẫu biết vậy, chúng ta vẫn cần những bản kế hoạch. Bởi
chúng ta cần có sự chuẩn bị. Bạn không thể cứ làm mà không cần biết bạn sẽ cần
phải làm gì, và phải đầu tư thời gian như thế nào. Nếu như vậy, ta lại biến
thành kẻ làm liều. Không! Chúng ta phải vạch ra được những kế hoạch, dự định
cho tương lai, cho những điều mà chúng ta có khả năng kiểm soát. Các công ty
bán hàng như Apple, Samsung, LG... vẫn luôn phải có các bản thảo ước tính doanh
thu trong từng quý, từng năm. Các nhà kinh tế học phải ước tính mức tăng trưởng
của nền kinh tế trong thời gian tới, và đó là một công việc khá quan trọng. Những
dự định đó mang tính chất tương đối, nhưng nó vẫn đảm bảo cho bạn khoảng 70%
thành công. Vậy nên đừng bỏ quên việc lập trình cho tương lai của bạn.
Tôi nghĩ điều David Richo muốn giác ngộ ở đây không
phải là những bản kế hoạch thiếu chuẩn xác và vô ích thế nào mà là khuyên chúng
ta hãy chuẩn bị tâm lý để đón nhận những bất ngờ từ cuộc sống. Con người cần học
cách tùy cơ ứng biến, phải tự dạy mình những “phản ứng có điều kiện” trước những
sự kiện ngoài tầm định liệu. Kế hoạch là bảo bối của những kẻ cẩn thận, còn bản
lĩnh đối mặt với những điều ngoài kế hoạch là bảo bối của những kẻ khôn ngoan.
Tôi nghĩ chúng ta cần cả hai điều này.
Sự thật thứ ba, David Richo nói: Cuộc sống
không phải luôn công bằng
Vâng, tôi công nhận như vậy, một cách rất chua xót.
Bởi chúng ta được sinh ra với những hoàn cảnh khác nhau, lớn lên trong những
môi trường khác nhau và bản thân chúng ta cũng khác nhau trong tính cách và trí
tuệ, từ đó chúng ta được cuộc đời ban cho những cơ hội khác nhau. Nhưng chua
xót là cảm giác mà chúng ta buộc phải trải nghiệm và chịu đựng. Vì sao ư?
Nếu như cuộc sống công bằng, con người sẽ không bao
giờ biết đến hai từ thất bại khi mà họ đã bỏ ra quá nhiều tài năng và công sức.
Họ sẽ không phải thất bại nhiều lần rồi mới đến thành công, không phải đánh đổi
quá nhiều thứ để gạt bỏ trở ngại và đạt được thành công. Thật tiếc là con người
vẫn luôn phải đối diện với thất bại thảm hại. Cựu Thủ tướng Anh Winston
Churchill đã từng bị đánh bại ở tất cả các vị trí trong những cơ quan chính phủ
mà ông xin vào. Thomas Edison đã phải làm thí nghiệm 10.000 lần, và đã đều thất
bại trước khi phát minh ra bóng đèn điện.
Nếu cuộc sống công bằng, con người ta sẽ đứng đúng vị
trí, địa thế của mình mà không ai tranh giành hay tước đoạt. Thật tiếc là thực
tế, vẫn có quá nhiều kẻ không có tài năng lại có thể ngồi lên chiếc ghế lãnh đạo,
và rất nhiều những người tài giỏi lại không có cơ hội được phát triển năng lực
của mình. Mới gần đây, dư luận xôn xao với thông tin Bí thư tỉnh Vĩnh Phúc, ông
Đặng Minh Tuấn sử dụng bằng trung học phổ thông giả. Rồi ta chua xót trước những
giọt nước mắt của du học sinh, khi họ đứng trước hai sự lựa chọn: ở lại nước bạn
để được phát triển bản thân hay trở về nước để một ngày nào đó nhìn thấy mình
tàn lụi.
Nếu cuộc sống công bằng, những kẻ tham nhũng sẽ phải
chịu án đằng sau song sắt nhà giam. Thật tiếc, con số đó quá nhỏ, vẫn còn rất
nhiều kẻ nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật. Pháp luật không thế đảm bảo sự công bằng
tuyệt đối. Có thể những quan chức chính phủ họ biết, nhưng tại sao họ không lên
tiếng, ta vẫn luôn tự đặt những câu hỏi như vậy.
Như thế, David Richo lại một lần nữa dạy ta rằng hãy
biết chấp nhận, đừng kỳ vọng quá nhiều và tin lầm lối. Tránh kỳ vọng để nếu một
ngày kia những sự phi lý xảy ra trước mắt bạn hay với chính bạn, bạn không suy
sụp, bạn vẫn có thể bình tĩnh để tìm cho mình một hướng giải quyết hợp lý. Và
có một điều tôi chiêm nghiệm thế này: từ truyền thuyết cho tới truyện cổ tích
hay thần thoại, người chiến thắng là những kẻ tỉnh táo hơn cả trước những mê hoặc
và đòn đánh lén của cuộc sống.
Còn sự thật thứ tư: Đau khổ là một phần tất
yếu của cuộc sống.
Tôi phải thốt lên: Đúng quá! Và tôi tin là ai cũng
phải công nhận như vậy.
Bởi thực tế nghiệt ngã đã chứng minh quá nhiều. Ở một
số nơi trên thế giới này, khi nhìn vào cuộc sống, người ta đã phải tự hỏi mình
định nghĩa nào dành cho sự bất hạnh và đau khổ. Cái sự bất hạnh của nghèo đói,
bất hạnh của thất học, bất hạnh của chiến tranh .... Những trẻ em nghèo ở vùng
núi Việt Nam không được đi học, không có đủ quần áo mặc những ngày đông với cái
rét tái tê miền núi. Có những em bé chơi đùa bên đống phế thải da thuộc ở
Dhaka, Bangladesh. Có tới hơn 60.000 người dân nam Sudan ngày ngày chờ đợi những
đoàn tiếp tế lương thực từ chính phủ và các tổ chức quốc tế. Những trẻ em Syria
không thể rơi thêm nước mắt vì đã khóc quá nhiều nhưng cứ luôn run rẩy khi bị
nã pháo và phải ngồi đó chờ bác sĩ khám. Nhiều nhiều lắm những cảnh đời bất hạnh,
phải chịu đựng những tận cùng của đau khổ.
Còn bản thân mỗi người, chúng ta cũng đau khổ khi
chúng ta thất bại, khi một mối quan hệ rạn nứt hay khi bế tắc không tìm được hướng
đi mới. Đối diện với tất cả những thứ đó, nhiều người tìm cách trốn tránh. Đó
không phải là cách hay, đó chỉ là một giải pháp tạm thời. Có thể bạn trốn
tránh, bạn sẽ tạm quên đi những buồn đau thực tại. Bạn cười nhưng đó không phải
là nụ cười thoải mái nhất. Tôi không làm vậy, tôi chấp nhận đối diện với những
đau khổ và tôi tin đó là điều David Richo muốn nhắc nhở. Đầu tiên, tôi sẽ cứ để
mình trải hết nỗi buồn, vì tôi cần phải giải phóng cảm xúc. Bạn có thể tâm sự với
một người bạn thân, viết nhật ký hay đạp xe về quê, thả mình vào không gian
tĩnh lặng của vườn tược. Sau đó, tôi sẽ lại tiếp tục cuộc sống, với công việc,
với gia đình và bạn bè, đạp lên những thất bại mất mát kia. Là như vậy, tôi
không để những đau khổ giam tôi vào phòng và cướp đi cuộc sống của tôi.
Điều cuối cùng David Richo nói tới Người
khác không luôn luôn yêu thương và trung thành với chúng ta.
Nhiều người phản bác lại: Không, vẫn có gia
đình luôn yêu thương và trung thành với chúng ta. Tôi gật gù, đúng là
chúng ta vẫn luôn tin là thế, nhưng không phải tất cả các gia đình đều như vậy.
Vẫn có những đứa trẻ bị cha mẹ bỏ rơi, vẫn có người chồng đang tâm bán vợ mình
đi, vẫn có người chồng người cha nát rượu trở về đánh đập vợ con. Ở những nơi
đó, người ta không còn tin vào giá trị gia đình nữa, họ đã nhìn thấy sự thật mà
David Richo nói.
Còn những người ngoài gia đình, tôi nghĩ họ chỉ là
những người đi ngang qua đời ta. Và không có sợi dây nào trói buộc tình cảm và
trách nhiệm của họ với chúng ta. Ta cần nhận ra điều đó, để ta không hoang mang
khi bị bỏ rơi và phản bội, để không chết lặng trong khoảnh khắc bị đâm lén sau
lưng.
Nhưng có nên chăng khi bạn không yêu thương ai nữa,
khép kín tâm hồn mình? Không! Không phải, và không nên.
Dầu sự thật là người khác không luôn luôn yêu thương
và trung thành với chúng ta, thì chúng ta vẫn cần lòng yêu thương để tồn tại và
để sống cho có ý nghĩa. Những tâm hồn rộng mở luôn nhận được nhiều sự chào đón
nồng nhiệt nhất của cuộc đời. Ta rộng mở lòng thì ta mới yêu thương được người
và người mới trân trọng ta. Ta cũng cần lòng vị tha và sự bao dung để nâng đỡ
những tâm hồn tội lỗi, để xóa đi những lỗi lầm mà họ gây ra và một lần nữa đón
nhận họ trở lại trái tim mình. Và hơn hết vẫn là một niềm tin, tin rằng ta có
thể tìm được những người tri kỷ, những người bạn thân và một tình yêu trọn vẹn.
Họ là những mảnh ghép không thể thiếu trong cuộc đời chúng ta.
Những điều David Richo nói đã ám ảnh tôi, và sau nhiều
suy ngẫm, tôi nhận ra rằng con người để có thể thực sự yêu quý cuộc sống này,
phải học cách đón nhận chúng. Chúng ta chào đón chúng bằng trí tuệ, bản lĩnh, sự
can đảm niềm tin và sự lạc quan. Có một trí tuệ thật sáng suốt để nhận ra đâu
là sai lầm, đâu là đúng đắn, từ đó có cách hành xử hợp lý. Có bản lĩnh và sự
can đảm để vững vàng trong mọi giây phút khó khăn và mọi khoảnh khắc tồi tệ nhất.
Niềm tin và sự lạc quan cứu rỗi tâm hồn con người ra khỏi bóng tối của những thất
bại và khổ đau. David Richo hẳn sẽ gật đầu đồng tình với tôi. Ông còn mở rộng
hơn rằng: Một khi chúng ta học cách chấp nhận và ôm choàng lấy những thực
tế nền tảng này, chúng ta sẽ nhận thức được rằng chính chúng là những gì chúng
ta cần để có được lòng can đảm, tình thương và trí tuệ, nhờ đó tìm được hạnh
phúc.
Sau cùng, tôi lại tự hỏi mình: Vậy sự thật có phải
là điều tốt không? Lần này thì tôi gật đầu một cách nhanh chóng. Bởi hãy nhìn lại
tất cả đi, tôi tin là những sự thật đó trao cho ta một điều vô cùng quý giá, đó
là sự trưởng thành.
Nguyễn Thị Minh Ngọc - chuyên Anh (2010 - 2013), THPT chuyên Nguyễn Trãi Hải Dương
Copy yêu cầu ghi rõ nguồn
